Świadomie, czyli zgodnie z podstawowym i fundamentalnym stanem psychicznym. Gdy jednostka zdaje sobie sprawę ze zjawisk wewnętrznych, takich jak własne procesy myślowe. Także ze zjawisk zachodzących w środowisku zewnętrznym i jest w stanie reagować na nie. Łaciński wyraz określający świadomość: conscientia – “wiedza”. Conscientia oznaczało wiedzę dzieloną z kimś, często wiedzę tajną. Wiedzę dzieloną pomiędzy konspiratorami, jednak w metaforycznym sensie oznaczać może “wiedzę dzieloną z samym sobą”, wskazując na intymny, dostępny jedynie dla doświadczającego, charakter świadomego doświadczenia. Z łacińskiej nazwy conscientia wywodzą się określenia świadomości w wielu językach europejskich, np. ang. consciousness, fr. conscience, wł. coscienza).

Świadomość to obszar wspólny filozofii i psychologii. Badaniami nad świadomością zajmuje się też kognitywistyka. Pierwszą szkołą psychologiczną była “klasyczna” psychologia świadomości Wundta (zob. strukturalizm), psychologia świadomości w wersji funkcjonalistycznej wyewoluowała z rozważań Franza Brentany i Williama Jamesa. Po okresie dominacji behawioryzmu, który wyrzucił z obszaru psychologii zagadnienia życia mentalnego, problem świadomości powrócił na nowo wraz z rozwojem kognitywistyki. Dociekania natury świadomości wspierane są teraz przez dane empiryczne pochodzące z badań z użyciem technik obrazowania mózgu (zob. neuroobrazowanie, fMRI).

Zdaniem niektórych fizyków teoretycznych, fizyka klasyczna nie umożliwia kompleksowego holistycznego podejścia uwzględniającego czynnik świadomości, a umożliwia to mechanika kwantowa. Mechanika kwantowa jest uważana za najbardziej precyzyjną z nauk, których zasady pozwalają obliczać zachowania cząstek elementarnych i świata składającego się z nich. W mechanice tej doświadczenia uwzględniają dekoherencję kwantową zachodzącą przy oddziaływaniu obiektu z otoczeniem w sposób nieodwracalny eliminując stan kwantowy. Stan kwantowy zdaniem owych fizyków, jest stanem niezdeterminowanej superpozycji, w którym nie ma żadnych cząstek elementarnych, ani innych obiektów składających się z nich, póki nie nastąpi ich obserwacja, ich kontakt z obserwatorem, tj. umysłem kwantowym, inaczej zwanym świadomością kwantową.